Phỏng vấn Joseph S. Nye: Hung đồ của Trung Quốc và chính sách tái quân bình của Mỹ tại châu Á

• TIẾNG VIỆT
• ENGLISH

     
Trong dịp thuyết giảng tại Đại học Oxford vào đầu tháng 6, Joseph S. Nye đã dành cho Samuel Ramani một cuộc phỏng vấn với toàn văn sau đây:

Chính quyền Obama đã thực hiện việc chuyển trục chiến lược về châu Á là một yếu tố chính trong chính sách đối ngoại. Tuy nhiên, việc chuyển giao rộng lớn các nguồn lực quân sự của Mỹ tại Thái Bình Dương đã bị chống trả bởi viêc tập trung quân sự nhanh chóng của Trung Quốc. Kể từ khi sự hiện diện quân sự của Trung Quốc tăng lên với tốc độ nhanh hơn so với sự hiện diện của Mỹ, ông có nghĩ việc chuyển trục chiến lược về châu Á sẽ có hiệu quả trong việc cân bằng quyền bá chủ khu vực của Trung Quốc trong thời gian dài?

Joseph Nye, Image Credit: Chatham House

Tôi nghĩ cụm từ tái quân bình, một thuật ngữ mà chính quyền Obama thích sử dụng hơn tạo được nhiều ý nghĩa. Chuyển trục sang châu Á đúng hơn là một chính sách quân sự. Châu Á, đặc biệt là Đông Á, là một nơi tăng trưởng nhất của nền kinh tế thế giới và tôi nghĩ chính quyền Obama cảm thấy chúng ta đã chưa quan tâm đúng mức đến khu vực này. Vì vậy, việc tái cân bằng là một nỗ lực để tập trung vào các khu vực năng động nhất của nền kinh tế toàn cầu. Nó có một thành tố quân sự, như khi cam kết của Hoa Kỳ để có 60 phần trăm của lực lượng hải quân ở Thái Bình Dương vào năm 2020. Nhưng điều quan trọng là để nhấn mạnh tác động của Đối tác Xuyên Thái Bình Dương và những nỗ lực ngoại giao trong khu vực. Đối với các thành tố quân sự, Hoa Kỳ có khả năng với 10 hàng không mẫu hạm đặc nhiệm để gia tăng lực lượng trong khu vực Thái Bình Dương, nếu cần thiết. Vì vậy, khả năng của Hoa Kỳ đã vượt qua những lực lượng được đồn trú ở đó vào bất kỳ thời gian quy định nào; khả năng huy động các lực lượng bổ sung một cách nhanh chóng là một lợi điểm quan trọng. Ngoài ra, Hoa Kỳ vẫn giữ 50.000 quân tại Nhật Bản và 20.000 quân khác tại Hàn Quốc; mà một phần được hỗ trợ bởi các điều kiện ngân sách của Nhật Bản và Hàn Quốc. Vì vậy, tôi nghĩ rằng tái cân bằng hướng tới châu Á có ý nghĩa và chúng ta nên theo đuổi với chiến lược này.

Gần đây, sự va chạm đã trở nên to tiếng hơn giữa các đồng minh truyền thống của Mỹ trong khu vực Thái Bình Dương, Nhật Bản và Hàn Quốc, đặc biệt là trong các cuộc thăm dò công luận. Tại sao ông nghĩ rằng việc bất hoà này đã lan rộng? Và có phải vị thế của Abe tỏ ra hung hăng đối với Trung Quốc đang gây bất ổn cho khu vực không?

Tôi không nghĩ là có những quan ngại nghiêm trọng bên trong Hoa Kỳ về những nỗ lực của Abe để cải thiện vị thế quốc phòng của Nhật Bản. Tôi nghĩ họ được hoan nghênh, nhưng tôi nghĩ Washington quan tâm về các mối quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc. Lý do là có những nguy hiểm nghiêm trọng đến từ Bắc Hàn; và đối phó với mối đe dọa mà đòi hỏi phải có phối hợp chặt chẽ giữa Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Hoa Kỳ đã và đang làm việc trong bóng hậu trường và đôi khi công khai thuyết phục Nhật Bản và Hàn Quốc cải thiện sự hợp tác của họ, và thông qua các vấn đề lịch sử của họ, mà đó là một nguồn gốc chủ yếu của tình trạng căng thẳng. Điều đáng tiếc là có vài người trong giới hoạch định chính sách ở Nhật Bản và Hàn Quốc đang bị bám viú về những vấn đề trong những năm 1930, chứ không phải là suy nghĩ về những vấn đề của thế kỷ XXI.

Tập Cận Bình đã lên giọng điệu cao hơn theo chủ nghĩa dân tộc ở Trung Quốc, mà đôi khi được coi là mở đầu cho tinh thần hiếu chiến của Trung Quốc. Ông có nghĩ rằng tình trạng trì trệ kinh tế ở Trung Quốc làm trầm trọng hơn cho chủ nghĩa dân tộc mới này không?

Tập Cận Bình cần một lực để làm chính thống hóa cho quyền lực của mình và quyền lực của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Tăng trưởng kinh tế trong lịch sử đã được xem là động cơ chính để chính thống hoá về quyền lực, đặc biệt là kể từ khi tầm quan trọng về ý thức hệ cộng sản đã suy giảm đáng kể. Từ khi kinh tế Trung Quốc sa sút, chủ nghĩa dân tộc tăng nhiều hơn, và tôi nghĩ chúng ta đang trải qua một giai đoạn của sự quan tâm cao độ về chủ nghĩa dân tộc. Tôi nghĩ chủ nghĩa dân tộc đã làm cho Trung Quốc giải quyết cuộc xung đột với các nước láng giềng ở Biển Đông khó khăn hơn. Vì vậy, đến nay không có dấu hiệu rõ rằng việc gia tăng chủ nghĩa dân tộc tại Trung Quốc sẽ dẫn đến xâm lược quân sự. Các cuộc họp cấp cao giữa Tập Cận Bình và Abe tại hội nghị thượng đĩnh APEC là một bước đi tích cực, khi Trung Quốc đã đề kháng với các cuộc họp này trong quá khứ. Nhưng tiềm năng để làm cho chủ nghĩa dân tộc sôi động là vấn đề mà chúng ta cần theo dõi chặt chẽ.

Barack Obama đã cáo buộc Tập Cận Bình trong việc cá nhân hoá quyền lực đến một mức độ lớn hơn bất kỳ một nhà lãnh đạo nào khác của Trung Quốc kể từ Đặng Tiểu Bình. Cá nhân hóa quyền lực này đã trùng hợp với sự nhấn mạnh của Tập Cận Bình trong việc nghiêm trị tham nhũng trong nội bộ ĐCSTQ. Ông có nghĩ rằng các chiến dịch chống tham nhũng đã tăng cường cho triển vọng sống còn của chế độ và gây cho Trung Quốc nghiêng theo một chiều hướng thậm chí còn độc đoán hơn?

Tôi nghĩ các chiến dịch chống tham nhũng là một thành tố không thể thiếu trong mục tiêu Tập Cận Bình để chính thống hoá cho đảng và gia tăng sức mạnh của đảng. Những người đầu tiên chạm phải chiến dịch chống tham nhũng là những đối thủ chính trị có tiềm năng, nhưng tôi nghĩ Tập Cận Bình thừa nhận sự bất mãn phổ biến đối với tham nhũng trong Đảng Cộng Sản. Sự đàn áp tự do chính trị, tự do ngôn luận, thảo luận học thuật, những gì có thể được in trên báo, cách thắt chặt sự kiểm duyệt Internet, và vân vân là vấn đề mà tôi lo lắng hơn là những chiến dịch chống tham nhũng. Tôi nghĩ các suy sụp trong những loại tự do dân sự liên quan chặt chẽ với những nỗ lực của ông ta để củng cố quyền lực, và chúng ta phải theo dõi nếu đây là một xu hướng ngày càng thắt chặt hơn theo thời gian, hoặc là một giai đoạn tạm thời.

Ông có tin rằng chế độ toàn trị gia tăng và phân hoá giữa các tầng lớp lãnh đạo phát sinh do các chiến dịch chống tham nhũng có thể gây ra một tình trạng bất đồng gây gắt trong giới này ở Trung Quốc mà làm cho quyền lực Tập Cận Bình giảm đi?

Chuyện có thể hiểu được là có thể có chia rẽ trong nội bộ của giới thượng tầng, nhưng tôi nghĩ đây là một kết quả không có thể xãy ra. Tôi nghĩ các kịch bản có thể xảy ra nhất sẽ là nếu các máy bay và tàu chiến của Trung Quốc tham gia vào vụ xung đột với Nhật Bản ở quần đảo Điếu Ngư, và bị thua. Sức mạnh quân sự của Nhật có khả năng vượt trội trong các biến cố xung đột, và một thất bại ở đây sẽ là một mối đe dọa trực tiếp đến quyền lực của Tập Cận Bình.

Gần đây, Trung Quốc đã kết ước quan hệ đối tác kinh tế chặt chẽ hơn với Nga. Ông có nghĩ rằng chiến lược tái cân bằng đối với Trung Quốc của Putin sẽ có hiệu lực trong thời gian dài hoặc lợi ích chiến lược của Trung Quốc ở Trung Á sẽ làm suy yếu triển vọng hợp tác Hoa-Nga?

Tôi nghĩ mối quan hệ Hoa-Nga là một liên minh của sự thuận tiện chứ không phải là một liên minh thực sự. Nga-Hoa vẫn có những nghi ngờ tồn động lẫn nhau; và Trung Quốc nhận ra rằng một liên minh với Nga có thể thoả hiệp về mối quan hệ đối tác chiến lược có lợi hơn, giống như mối quan hệ của Trung Quốc với Hoa Kỳ. Các quyền lợi chính của Trung Quốc tại Nga và đặc biệt là tại Siberia là nguồn lực để duy trì tăng trưởng kinh tế cho Trung Quốc. Tăng ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực dân cư thưa thớt tại Siberia chắc chắn gây ra sự lo lắng cho các nhà lãnh đạo Nga.

Về mặt liên quan đến Trung Á thì Liên minh Kinh tế Á-Âu của Putin và chương trình Nhất Đái, Nhất Lộ của Trung Quốc có thể gây xung đột tại một số điểm. Để điều đó xảy ra, Liên minh Kinh tế Á-Âu sẽ phải mở rộng ảnh hưởng hiện tại. Có một khoản tiền nhất định dành cho cơ sở hạ tầng trong các chương trình của Trung Quốc sẽ kết nối Trung Quốc với Trung Á, với Nga và cuối cùng với châu Âu, nhưng tôi không nghĩ là hoàn cảnh hiện nay đưa đến một cuộc xung đột Nga Hoa.

Trung Quốc đã tăng nhiều đầu tư kinh tế trong vùng Sub-Sahara của châu Phi. Ở vài nước châu Phi công luận đối với Trung Quốc tiếp tục thuận lợi, chứng minh có một sự gia tăng quyền lực mềm của Trung Quốc trong khu vực này. Ông có nghĩ rằng Trung Quốc đã nắm vai trò lãnh đạo không thể vượt qua mặt được trong việc khai thác tiềm năng dân số và kinh tế phát triển của châu Phi một cách nhanh chóng không? Hoa Kỳ có thể làm gì để phản công trước sức bật ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Phi?

Tôi không nghĩ rằng có một cuộc xung đột về lợi ích giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ về các nguồn lực kinh tế. Nhu cầu của Trung Quốc đã tạo ra một thị trường mới rộng lớn cho việc xuất khẩu sang châu Phi; nhưng triển vọng của Trung Quốc thống trị châu Phi là rất thấp. Châu Phi không muốn bị lệ thuộc vào quyền bá chủ của Trung Quốc nhiều hơn là họ muốn được châu Âu cai trị. Trung Quốc sẽ có ảnh hưởng ở châu Phi như một kết quả của việc mua hàng của mình, nhưng nếu tiếp tục xây dựng cơ sở hạ tầng với lao động Trung Quốc và các nhà quản lý Trung Quốc trong ngành công nghiệp khai thác như khai khoáng hầm mỏ, có thể là có một phản ứng dữ dội. Các cuộc biểu tình của các thợ mỏ người Zambia chống lại sự tham gia của Trung Quốc trong ngành công nghiệp đồng là một ví dụ điển hình cho triển vọng này.

Trung Quốc đã tìm cách để cùng lúc tăng quyền lực cứng về kinh tế và quân sự và quyền lực mềm (thông qua các Viện Khổng Tử, Thế vận Hội, vv). Làm thế nào Trung Quốc thành công trong việc tăng quyền lực mềm và cân bằng quyền lực mềm với quyền lực cứng một cách có hiệu quả, đủ để có một quyền lực thông minh?

Quyền lực mềm tại Trung Quốc chắc chắn tăng lên sau khi Thế vận Hội năm 2008 và sau triển lãm Thượng Hải, và sau đó Trung Quốc giam Lưu Hiểu Ba, và tạo một ghế trống tại lễ trao giải Nobel tại Oslo làm giảm đi quyền lực mềm của Trung Quốc. Cách đối xử của Trung Quốc với xã hội dân sự có xu hướng tác hại đến thành công của Trung Quốc đến sức mạnh mềm của Trung Quốc. Ngoài ra, hành vi không nhất quán của Trung Quốc đối với các tác nhân khác trong khu vực gây hại cho quyền lực mềm. Ví dụ, Trung Quốc đã gia tăng căng thẳng quân sự với Philippines đã phá tan thành quả quyền lực mềm do thành lập một Viện Khổng Tử ở đó. Cho đến nay, việc chuyển đổi của Trung Quốc từ quyền lực cứng và mềm qua dạng quyền lực thông minh đã ngăn chận một liên minh thù địch đang phát triển trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương, nhưng Trung Quốc đã không được thành công như họ đã hy vọng.

Cuối cùng, chiếu theo những lời lẽ thay đổi của chính quyền Obama về chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc, ông có tin rằng Mỹ nên đối xử với Trung Quốc như một đối tác chiến lược hay kẻ thù?

Tôi nghĩ cho đến ngày nay chiến lược đề ra trong thời chính quyền Clinton vẫn là chiến lược đúng đắn. Chiến lược của Clinton tập trung vào việc hội nhập Trung Quốc vào trong một hệ thống kinh tế thế giới, chẳng hạn như việc gia nhập WTO. Kể từ đó, Trung Quốc đã cố gắng nâng cao vai trò của mình trong hệ thống tiền tệ quốc tế thông qua các dự án như Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB) mà không cần làm xáo trộn trật tự Bretton Woods hiện có. Đồng thời, chiến lược Clinton đã làm đảm bảo cho Trung Quốc không trở thành một kẻ hù doạ khi củng cố Hiệp ước An ninh Mỹ-Nhật. Chính sách này đã hoạt động dưới thời các chính quyền của Clinton, Bush 43 và Obama; và tôi nghĩ rằng chiến lược này là chính xác.

* * *
Joseph Nye là một Giáo sư Thượng hạng Đại học Harvard. Ông cũng là cựu Khoa Trưởng của John F Kennedy School of Government tại Harvard, Phụ tá Bộ trưởng Quốc phòng cho chính quyền Clinton từ 1994-1995, và là thành viên của Hội đồng Chính sách Ngoại giao. Ông là tác giả của nhiều cuốn sách, gần đây nhất là Is the American Century Over?

Samuel Ramani là sinh viên ban Cao học Triết chuyên ngành nghiên cứu Nga và Đông Âu tại trường Cao đẳng St. Antony, Đại học Oxford. Ông cũng là một cộng tác viên thường xuyên cho Huffington Post Politics và World Post.

     
Following a speech at the University of Oxford in early June, he spoke with Samuel Ramani. That interview follows.

The Obama administration has made the Pivot to Asia strategy a central element of its foreign policy. The extensive transfer of U.S .military resources to the Pacific has been countered however by China’s rapid military buildup. Since China’s military presence is growing at a faster rate than that of the U.S., do you think the Pivot to Asia strategy will be effective in balancing Chinese regional hegemony in the long run?

Joseph Nye, Image Credit: Chatham House

I think the rebalance phrase, which is the term that the Obama administration prefers, makes a lot of sense. The pivot to Asia is more than just a military policy. Asia, East Asia in particular, is the fastest growing part of the world economy and I think the Obama administration felt that we had not paid enough attention to it. So the rebalance is an effort to focus on the most dynamic parts of the global economy. It does have a military component, as it does commit the United States to having 60 percent of its naval forces in the Pacific by 2020. But it is important to emphasize the impact of the Trans-Pacific Partnership and diplomatic efforts in the region. As for the military component, the United States has the capacity with 10 carrier task forces to surge forces into the Pacific if necessary. So U.S. capabilities extend well beyond forces that are just stationed there at any given time; the ability to easily bring in additional forces is a crucial asset. Also, the United States retains 50,000 troops in Japan and another 20,000 in South Korea; which are partly supported by Japan and South Korea in budgetary terms. So I think the rebalance towards Asia makes sense and that we should stick with this strategy.

Recently, friction has become more pronounced among traditional American allies in the Pacific region, Japan and South Korea, especially in public opinion surveys. Why do you think this friction has developed? And is Abe’s more aggressive posturing towards China destabilizing for the region?

I do not think there are serious concerns within the United States about Abe’s attempts to improve Japan’s defense posture. I think they are welcomed, but I do think there is a concern in Washington about relations between Japan and South Korea. The reason is that there are major dangers coming from North Korea; and confronting that threat requires close coordination between the U.S., Japan and South Korea. The United States has been working behind the scenes and sometimes publicly to persuade Japan and South Korea to improve their cooperation, and to put the history issue behind them, which is a major source of tension. It is a pity that so many policymakers in Japan and South Korea are stuck in the 1930s rather than thinking about the problems of the twenty-first century.

Xi Jinping has escalated nationalist rhetoric in China that is sometimes regarded as a precursor for Chinese belligerence. Do you think the economic slowdown in China is fuelling this new nationalism? 

Xi Jinping needs a legitimizing force for his power and for the power of the Chinese Communist Party (CCP). Economic growth has historically been the primary legitimizer of its authority, especially since communist ideology has declined greatly in importance. As China has an economic slowdown, nationalism will increase further, and I think we are undergoing a period of heightened attention to nationalism. I think nationalism has made it more difficult for China to resolve conflicts with its neighbors in the South China Sea. So far there is no clear indication that increased Chinese nationalism will result in military aggression. The high level meeting between Xi Jinping and Abe at the APEC summit was a positive step, as China had been resistant to these meetings in the past. But the potential for nationalism to boil over, it is something we need to watch closely.

Barack Obama has accused Xi Jinping of personalizing power to a greater extent than any other Chinese leader since Deng Xiaoping. This personalization of power has coincided with Xi Jinping’s emphasis on cracking down on corruption within the CCP. Do you think the anti-corruption campaign has strengthened the regime’s survival prospects and caused China to tilt in an even more authoritarian direction?

I think the anti-corruption campaign is an integral component of Xi Jinping’s objective of legitimizing the party and increasing its power. The people hit first by the anti-corruption campaign are potential political rivals, but I think Xi Jinping recognizes popular resentment towards corruption in the Communist Party. What worries me more than the anti-corruption campaign is the crackdown on political liberalism, freedom of speech, academic discourse, what can be printed in the press, how tight the censorship of the Internet is, and so forth. I think deteriorations in these kinds of civil liberties relate closely to his efforts to consolidate power, and we have to see if this is a trend over time to get tighter or tighter, or a temporary phase.

Do you believe that this increased authoritarianism and polarizations amongst the elites resulting from the anti-corruption campaign could cause an elite schism in China that undermines Xi Jinping’s authority? 

It is conceivable that there could be splits within the elites, but I think this an unlikely outcome. I think the most probable scenario would be if Chinese planes and ships got involved in incidents with the Japanese in the Senkaku Islands, and lost. The Japanese might have superior capabilities in the event of conflict, and a defeat there would be a direct threat to Xi Jinping’s power.

China has recently engaged in a closer economic partnership with Russia. Do you think that Putin’s strategy of rebalancing towards China will be effective in the long run or will Chinese strategic interests in Central Asia undermine Sino-Russian cooperation prospects? 

I think the Chinese-Russian relationship is an alliance of convenience rather than a true alliance. Russia and China still have residual suspicions of each other; and China recognizes that an alliance with Russia could compromise more beneficial strategic partnerships, like China’s relations with the United States. The primary Chinese interest in Russia and Siberia in particular are resources to sustain Chinese economic growth. Increased Chinese influence in sparsely populated regions of Siberia definitely causes anxiety amongst the Russian leadership.

With regards to Central Asia, Putin’s Eurasian Economic Union and China’s One Belt, One Road program could conflict at some point. For that to happen, the Eurasian Economic Union will have to expand from its current influence. There is a certain amount of infrastructure in the Chinese program that will link China to Central Asia to Russia and eventually to Europe, but I do not think current circumstances point to a conflict between China and Russia.

China has greatly increased its economic investment in Sub-Saharan Africa. Public opinion towards China remains favorable in many African countries, pointing to an increase in Chinese soft power in that region. Do you think that China has taken an insurmountable lead in harnessing Africa’s rapidly growing economic and demographic potential? What can the United States do to counter China’s increased leverage in Africa?  

I do not think there is a conflict of interest between China and the United States over economic resources. Chinese demand has created an extensive new market for African exports; but the prospect of China dominating Africa is very slight. Africa does not want to be under Chinese hegemony any more than it would like to be ruled by Europeans. China will have influence in Africa as a result of its purchases but if it continues to build infrastructure with Chinese labor and Chinese managers in extractive industries like mining, there could be a backlash. The protests of Zambian miners against Chinese involvement in the copper industry is an excellent example of this prospect.

China has sought to increase its hard economic and military power and soft power (through Confucian institutes, the Olympics, etc.) simultaneously. How successful has China been in increasing its soft power and has it balanced soft power with hard power effectively enough to possess smart power?

Soft power in China definitely increased after the 2008 Olympics and after the Shanghai Exposition, and then China locked up Liu Xiaobo, and produced its empty seat at the Nobel ceremony in Oslo, which undercut Chinese soft power. The way China treats civil society tends to undermine some of the successes China has with its soft power. Also, China’s inconsistent behavior towards other regional actors compromises its soft power. For example, China has increased military tensions with the Philippines that have diluted soft power gains resulting from its establishment of a Confucian institute there. China’s conversion of hard and soft power into smart power has thus far prevented a hostile coalition from developing within the Asia-Pacific region, but China has not been as successful as it has hoped.

Finally, in light of the shifting rhetoric by the Obama administration on U.S. policy towards China, do you believe that the U.S. should treat China as a strategic partner or adversary?

I think the strategy designed during the Clinton administration remains the right strategy to this day. Clinton’s strategy focused on integrating China into the world economic system, such as joining the WTO. Since then, China has been trying to increase its role within the international monetary system through projects such as the Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) without overthrowing the existing Bretton Woods order. At the same time, the Clinton strategy worked to ensure that China doesn’t become a bully by reinforcing the U.S.-Japan security treaty. This policy has worked through the Clinton, Bush 43 and Obama administrations; and I think the strategy is correct.

* * *
Joseph Nye is a University Distinguished Service Professor at Harvard University. He is also the former Dean of the John F Kennedy School of Government at Harvard, the Assistant Secretary of Defense under the Clinton administration from 1994-1995, and a current member of the Foreign Affairs Policy Board. He is the author of many books, most recently Is the American Century Over?

Samuel Ramani is an MPhil student in Russian and East European Studies at St. Antony’s College, University of Oxford. He is also a regular contributor to Huffington Post Politics and World Post.

Tác giả: Samuel Ramani
Người dịch: Đỗ Kim Thêm
Theo Anh Ba Sàm

Nguyên tác: Interview: Joseph Nye - Author and political scientist Joseph Nye on China and the U.S. rebalance to Asia, the Diplomat.