Thực tế về công đoàn độc lập tại Việt Nam

Ảnh chụp tháng 11 năm 2013 cho thấy những công nhân bị sa thải mất việc nay thất nghiệp ngồi chờ hàng ngày ở các ngã ba ngã tư đường xem có ai mướn làm bất cứ công việc gì theo giờ theo ngày...

Công đoàn độc lập là vấn đề được nhấn mạnh khi Việt Nam tham gia đàm phán Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương- TPP, do Hoa Kỳ khởi xướng. Tiến triển của việc hình thành công đoàn độc lập tại Việt Nam ra sao?

Quan tâm từ Hoa Kỳ

Nhóm xã hội dân sự độc lập- Lao Động Việt, vừa qua có đợt làm việc với ông James Greene, chuyên viên cấp cao Ủy ban Tài chính- Kinh tế Quốc tế Thượng Viện Hoa Kỳ.

Luật sư Lê thị Công Nhân, một thành viên của Lao động Việt, trình bày lại một số nội dung chính của cuộc gặp diễn ra tại Hà Nội hôm 26 tháng 8:

“ Nội dung quan trọng nhất mà chúng tôi nói chuyện với nhau là vấn đề lao động Việt với việc Việt Nam đang đàm phán để gia nhập TPP. Với một cuộc gặp theo hình thức không chính thức như thế thì tôi có nhiều thời giờ để trình bày về người lao động tại Việt Nam hiện nay: hiện trạng cũng như vấn đề mà chúng tôi quan tâm. Tôi cũng khẳng định với ông ấy một điều là dứt khoát chỉ khi nào người công nhân Việt Nam có quyền thành lập và tham gia vào những công đoàn độc lập bằng việc tự lựa chọn và tự đóng góp kinh phí, giám sát việc sử dụng nguồn kinh phí đó cũng như những nhân sự hoạt động trong công đoàn độc lập đó thì may ra câu chuyện về đời sống của người công nhân cũng như năng lực sản xuất của người công nhân Việt Nam mới có thể tiến bộ. Và chỉ khi đó một nước như nước Mỹ mới có thể yên tâm để coi Việt Nam như một đối tác bình đẳng ở một mức độ tối thiểu trong những yêu cầu rất cơ bản để có thể gọi là đối tác kinh tế với nhau được.”

Ước nguyện của công nhân

Có thể nói nhiều công nhân tại Việt Nam hiện nay phải lo toan cho cuộc sống và ý thức của họ về một công đoàn hoàn toàn độc lập nhằm có thể đấu tranh hiệu quả cho quyền lợi công nhân vẫn chưa cao.

Điều này được cô Đỗ thị Minh Hạnh, người bị kết án tù vì từng giúp công nhân biểu tình đấu tranh đòi hỏi quyền lợi, thừa nhận như sau:

Họ vẫn còn mơ hồ giữa một công đoàn do nhà nước đặt ra và công đoàn độc lập. Họ cũng nghĩ những công đoàn này thuộc phe cánh giới chủ nhiều hơn là bảo vệ công nhân. Cho nên đây là vấn đề mình phải làm thế nào cho họ hiểu công đoàn độc lập và ý nghĩa của nó cô Đỗ thị Minh Hạnh

“ Về ý thức của người công nhân thì theo từng giai đoạn cũng phát triển hơn, cho đến lúc này người công nhân cũng hiểu biết nhiều hơn; tuy nhiên người công nhân còn hạn hẹp họ chưa hiểu họ phải làm như thế nào để có công đoàn độc lập và công đoàn độc lập vận hành như thế nào. Vì từ xưa đến nay chưa hề có một công đoàn độc lập để họ có thể hình dung được công đoàn độc lập thực sự như thế nào. Họ vẫn còn mơ hồ giữa một công đoàn do nhà nước đặt ra và công đoàn độc lập. Họ cũng nghĩ những công đoàn này thuộc phe cánh giới chủ nhiều hơn là bảo vệ công nhân. Cho nên đây là vấn đề mình phải làm thế nào cho họ hiểu công đoàn độc lập và ý nghĩa của nó. 

Ngoài quyền của người lao động còn quyền và lợi ích của người làm về công đoàn nữa. Bởi vì một số người làm công đoàn ở một số công ty, thực chất họ chưa hiểu gì về luật công đoàn và những quyền hạn cho công việc của họ.”

Tuy nhiên đối với những công nhân có ý thức thì đối với họ việc hình thành nên công đoàn độc lập là một yêu cầu bức thiết:

“ Tôi nghĩ nên tạo điều kiện để công nhân có công đoàn độc lập để khi có việc gì, có bất công gì thì nghiệp đoàn đó sẽ đứng về phía họ.”

Thực tế

Theo ông Trương Minh Đức, một thành viên khác của Lao Động Việt, đây là lần thứ ba nhóm của ông có cơ hội làm việc với phía Hoa Kỳ về vấn đề công đoàn độc lập tại Việt Nam.

Công nhân dọn sàn của một công trình xây cất

Và trong lần làm việc vừa qua ở Sài Gòn, ông Trương Minh Đức nêu ra những thực tế về tình trạng công đoàn ở Việt Nam, dù rằng theo yêu cầu của TPP cơ quan chức năng của chính phủ Hà Nội sẽ cho hình thành những công đoàn được gọi là độc lập.

Chúng tôi cũng trả lời rằng việc thành lập công đoàn trong công ty thì chính quyền VN đã có từ lâu rồi chứ không phải mới đây. Thế nhưng công đoàn đó không độc lập và dưới sự quản lý của Liên đoàn Lao động VN, mà Liên đoàn Lao động Việt Nam lại dưới sự chỉ đạo của đảng thì theo tôi đây không phải là công đoàn độc lập ông Trương Minh Đức

“ Chúng tôi cũng trả lời rằng việc thành lập công đoàn trong công ty thì chính quyền Việt Nam đã có từ lâu rồi chứ không phải mới đây. Thế nhưng công đoàn đó không độc lập và dưới sự quản lý của Liên đoàn Lao động Việt Nam, mà Liên đoàn Lao động Việt Nam lại dưới sự chỉ đạo của đảng thì theo tôi đây không phải là công đoàn độc lập. Bây giờ họ đồng ý theo điều kiện của TPP thì chẳng khác nào họ chỉ đổi tên thôi; chứ còn nếu điều kiện họ cho thành lập trong phạm vi công ty thì không được liên kết với công đoàn độc lập khác ở bên ngoài hoặc liên hệ với các tổ chức bảo vệ quyền lợi của người lao động quốc tế. Đó cũng là hình thức cô lập các công đoàn độc lập mà sắp tới đây Việt Nam đưa ra. Theo tôi đó là những công đoàn độc lập giả hiệu và tôi không đồng ý với quan điểm của chính phủ Việt Nam đưa ra như thế. 

Hiện nay điều kiện đặt ra rất khó khăn cho công nhân tại Việt Nam. Kể từ khi ‘có’ TPP thì họ thắt chặt an ninh trong các công ty, xí nghiệp; cũng như cho côn đồ giả dạng vào làm công nhân, tạo ra những cuộc đình công, lãn công giả để qui chụp có hình thức chống đối hay có ý tưởng thành lập công đoàn độc lập nhằm loại dần.

Khi họ hứa hẹn với thế giới, với các tổ chức lao động thế giới và khi được rồi thì quyền lợi của công nhân cũng trở lại như xưa ”

Cô Đỗ thị Minh Hạnh cũng cho biết về thực tế hiện nay ở Việt Nam:

“ Ở Việt Nam hiện nay họ cũng cho những công đoàn cơ sở nhưng phải thuộc công ty mà không có sự liên kết với những công đoàn trong ngành với nhau. Đó là một khó khăn để có thể bảo vệ quyền lợi cho người công nhân; bởi vì công đoàn thuộc công ty và nằm trong hệ thống công ty đó thì vẫn bị sự chi phối của giới chủ cũng như của chính quyền nên không thể bảo đảm được quyền lợi chính đáng cho người công nhân. 

Bên cạnh đó theo một số điều tra của Lao động Việt đã thấy hoạt động công đoàn giả để che mắt thế giới. Chẳng hạn như cũng lập ra công đoàn nhưng không tổ chức bầu cử mà chỉ đưa ra danh sách mang đến từng phòng yêu cầu công nhân ký tên ủng hộ cho người vào công đoàn. Khi công đoàn đó được hình thành cũng không có nhiệm vụ, quyền nào cao để thực hiện đúng nghĩa vụ của người hoạt động công đoàn. Họ chỉ đi vòng ngoài như ‘con chốt’ của một công đoàn lớn hơn; họ chỉ như là người ‘tạp vụ’ ở ngoài thôi. Đây là hành động đánh lừa phía bên ngoài.” 

Một yêu cầu được những nhà hoạt động công đoàn tham gia đợt làm việc với ông James Greene vừa qua nêu ra là Washington cần yêu cầu Hà Nội trả tự do cho hai tù nhân Nguyễn Hoàng Quốc Hùng và Đoàn Huy Chương.

Hai người này cùng bị bắt đưa ra tòa cùng với cô Đỗ Thị Minh Hạnh do giúp đỡ công nhân đòi hỏi quyền lợi của họ. Anh Nguyễn Hoàng Quốc Hùng bị kết án 9 năm tù giam và anh Đoàn Huy Chương 7 năm tù.

Gia Minh
phóng viên RFA
Theo RFA