Sự tuột dốc chóng mặt gần đây của hai sàn giao dịch chứng khoán Thượng Hải và Thâm Quyến đã đặt ra một cuộc thử nghiệm độc đáo cho các nhà cầm quyền cộng sản Trung Quốc. Chừng nào các thị trường còn tăng lên, nghịch lý về sự phát triển tư bản chủ nghĩa mạnh mẽ dưới sự giám sát của đảng Cộng sản lớn nhất và mạnh nhất trên thế giới chỉ khiến các học giả và các nhà Mác-xít theo trường phái cũ thêm bối rối. Khi giới tinh hoa của Đảng Cộng sản Trung Quốc và họ hàng của họ, các thiết chế tài chính nước ngoài và nhiều nhà đầu tư nhỏ của Trung Quốc (được phép vay ký quỹ) hái ra tiền nhờ chứng khoán, không một ai quan tâm tìm hiểu “sinh vật đột biến gien mà họ đang vỗ béo”.
Tuy nhiên, hiện nay, do nhận thức rõ giá cổ phiếu Trung Quốc sẽ không tiếp tục tăng vô hạn định, Đảng Cộng sản Trung Quốc đang áp dụng các biện pháp kiểm soát tuyệt vọng, vụng về để kiểm soát quá trình điều chỉnh. Tất cả các đợt chào bán cổ phiếu lần đầu mới đều đã được tạm dừng và phần nhiều giao dịch đã bị hạn chế; ngân hàng trung ương Trung Quốc đã được đề nghị giúp Tập đoàn Tài chính Chứng khoán Trung Quốc lôi kéo các nhà đầu tư mua cổ phiếu, thông qua đó ổn định thị trường. Quả thực, ngay cả quỹ đầu tư quốc gia của nước này cũng đã được huy động tham gia hoạt động này.
Tuy nhiên, không giống như nhiều nền kinh tế tư bản khác, tiền không phải là công cụ sẵn có duy nhất của chính quyền. Nếu những người môi giới của bạn ở Trung Quốc khuyên bạn bán cổ phiếu, họ phải cẩn trọng để không bị coi là người phao tin đồn, một tội phải chịu hình phạt chính thức. Và có những báo cáo cho rằng việc bán số lượng cổ phiếu lớn có thể dẫn đến các cuộc điều tra của nhà chức trách. Gây rối trật tự công cộng và làm mất ổn định tài chính có thể là những hành vi phạm tội nghiêm trọng ở Trung Quốc, nơi có rất nhiều các thuyết âm mưu về nỗ lực của những người nước ngoài nhằm làm suy yếu nền kinh tế đất nước.
Điều mà các quan chức Trung Quốc mong muốn là một thị trường chứng khoán tư bản không có khả năng thua lỗ lớn, điều có thể làm lung lay niềm tin vào uy tín và sự điều hành của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tuy nhiên, đó là một thị trường vẫn chưa một ai phát minh ra.
Cảnh tượng của một chính quyền cộng sản đang cố gắng kích thích một thị trường tư bản may rủi chỉ là một trong nhiều mâu thuẫn đã và đang tích tụ trong hầu hết mọi ngóc ngách của nền kinh tế và chính trị của Trung Quốc. Và hiện nay, gánh nặng của chúng có lẽ đang trở nên quá lớn đối với bộ máy của đảng.
Quả thực, thành phần của Đảng Cộng sản Trung Quốc bản thân nó cũng là một sự mẫu thuẫn. Đảng cách mạng của nông dân và công nhân này hiện được lãnh đạo bởi các doanh nhân, sinh viên đại học và các chuyên viên ngành nghề chuyên nghiệp. Một phần ba những người được liệt kê trong Báo cáo Hurun về những người giàu nhất Trung Quốc là đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tài sản trung bình của 70 đại biểu giàu nhất thuộc Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức quốc hội của nước này, vượt xa mức 1 tỷ USD. (70 thành viên giàu nhất trong Nghị viện Ấn Độ, và ngay cả Quốc hội Mỹ, vốn hiện do các đảng chính trị cánh hữu kiểm soát, đều kém giàu hơn đáng kể).
Lẽ dĩ nhiên, cuộc chiến chống tham nhũng ở cấp cao lẫn cấp thấp mới đây của Chủ tịch Tập Cận Bình đã khiến nhiều người quyền thế trong Đảng Cộng sản Trung Quốc lo lắng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi về việc liệu các cáo buộc tham nhũng chống lại các con “hổ” có phải chỉ là bình phong cho một cuộc thanh trừng các đối thủ của ông Tập Cận Bình trong đảng và quân đội hay không.
Những người dân Trung Quốc bình thường nhìn chung ủng hộ cuộc tấn công chống tham nhũng này; chính họ là những người đề xướng các cuộc biểu tình và chỉ điểm các quan chức không trung thực. Tuy nhiên, nếu những cuộc biểu tình như vậy thu hút sự quan tâm quá lớn, chúng chắc chắn sẽ bị đàn áp và những nhà lãnh đạo các cuộc biểu tình này cũng chịu cảnh tương tự hơn là việc tham nhũng sẽ được ngăn chặn.
Chẳng hạn, năm 2008, sau trận động đất ở Tứ Xuyên, hàng ngàn trẻ em đã thiệt mạng khi những ngôi trường được xây dựng kém chất lượng của các em sụp đổ. Trong chốc lát, những câu chuyện về tham nhũng trong các công trình trường học thậm chí đã tràn ngập trên báo chí chính thống. Tuy nhiên, cuối cùng, chính các bậc cha mẹ và các thầy cô giáo của những trẻ em thiệt mạng tiến hành biểu tình đã bị nhà nước ngăn cản và sách nhiễu.
Điều mà Đảng Cộng sản Trung Quốc từ chối thừa nhận là, tham nhũng không thể được nhổ tận gốc nếu đảng này duy trì vai trò độc quyền về quyền lực chính trị. Với việc không có một đảng đối lập có tổ chức hoặc các thiết chế xã hội dân sự hoạt động, các quan chức sẽ tiếp tục sử dụng chức vụ của họ trong chính quyền như là một phương tiện để làm giàu cá nhân. Hội nghị TW 3 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 18 đã ưu tiên nguyên tắc cạnh tranh thị trường; song, như một nhà quản lý ngân hàng cao cấp của Trung Quốc nhận xét trong một bối cảnh liên quan vài năm về trước: “Thật quá khó để cạnh tranh khi bạn đang chơi với chính các trọng tài”.
Quan sát đó cũng áp dụng được với nền pháp quyền và chủ nghĩa hiến pháp. Dưới thời ông Tập, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh rằng nền pháp quyền là một “giá trị xã hội chủ nghĩa cốt lõi” và cam kết sẽ thúc đẩy sự thượng tôn hiến pháp. Tuy nhiên, nền pháp quyền trong mắt đảng chỉ là một đạo luật mà nó quy định, diễn giải và thực thi. Việc người dân Trung Quốc đề cập đến Hiến pháp (đặc biệt là Điều 35, đảm bảo quyền tự do ngôn luận, báo chí, hội họp và lập hội) và chủ nghĩa hiến pháp nói chung thường xuyên bị kiểm duyệt, và các luật sư trích dẫn hiến pháp tại tòa án thường xuyên bị giam giữ.
Mao Trạch Đông đã từng nổi tiếng khi suy đoán về bản chất của các mâu thuẫn trong một bài viết năm 1937: “Quy luật mâu thuẫn tồn tại trong mọi vật, hay quy luật thống nhất giữa các mặt đối lập, là một quy luật căn bản của tự nhiên và xã hội”. Mặc dù vậy, người ta vẫn tự hỏi liệu ông có hiểu rõ, chưa nói tới quản lý được, các mâu thuẫn của của chủ nghĩa tư bản cộng sản hay không.
BERKELEY – The recent dizzying plunge in the Shanghai and Shenzhen stock exchanges has posed a unique test for China’s Communist rulers. So long as the markets were rising, the paradox of vigorous capitalist development overseen by the world’s largest and strongest Communist party confounded only academics and old-school Marxists. As the Chinese Communist Party elite and their relatives, foreign financial institutions, and some Chinese small investors (enabled by margin lending) made money on stocks, no one bothered to comprehend the mutant creature they were milking.
But now, as the realization sinks in that Chinese stock prices will not keep rising indefinitely, the CCP is taking desperate, if clumsy, measures to control the correction. All new initial public offerings have been halted, and much trading has been curtailed; the central bank has been asked to help the China Securities Finance Corporation induce investors to buy shares and thus stabilize the market. Indeed, even the country’s sovereign wealth fund has gotten into the act.
But, unlike in other capitalist economies, money is not the only tool at the authorities’ disposal. If your brokers in China advise you to sell shares, they must be careful not to appear to be rumormongers, subject to official punishment. And there are reports that sales of large holdings may trigger investigations by the authorities. Causing public disorder or financial instability can be a serious offense in China, where conspiracy theories about foreigners’ efforts to undermine the economy abound.
What Chinese officials desire is a capitalist stock market without the possibility of large losses that can shake confidence in the CCP’s credibility and control. But that is a market that no one has yet invented.
The spectacle of a communist regime trying to jack up a casino-like capitalist market is just one of the many contradictions that have been accumulating in almost every corner of China’s economy and politics. And now, their weight is perhaps becoming too heavy for the Party hierarchy to bear.
Indeed, the composition of the CCP is itself a contradiction. The revolutionary party of peasants and workers is now dominated by businessmen, college students, and professionals. One-third of the people listed in the Hurun Report, the Shanghai-based monitor of China’s wealthiest people, are Party members. The average wealth of the richest 70 members of the National People’s Congress, China’s parliament, far exceeds $1 billion. (The richest 70 members of India’s parliament or even the US Congress, both now controlled by right-wing political parties, are substantially less wealthy.)
Of course, President Xi Jinping’s recent drive against corruption high and low has made many Communist Party plutocrats jittery. But questions abound as to whether the corruption charges being brought against the so-called “tigers” are a fig leaf for an old-fashioned purge of Xi’s rivals in the Party and the military.
Ordinary Chinese generally support the anti-corruption drive; it is they who usually initiate protests and point fingers at dishonest officials. But, if such protests attract too much attention, it is more likely that they will be quashed and their leaders repressed than that the corruption will be stopped. In 2008, for example, following the Sichuan earthquake, thousands of children died when their shoddily built schools collapsed. For a while, tales of corruption in the schools’ construction dominated even the official news. In the end, however, it was the protesting parents and teachers of the dead children who were detained and harassed by the state.
What the CCP refuses to recognize is that corruption cannot be rooted out as long as the Party maintains its monopoly on political power; with no organized opposition or functioning civil-society institutions, officials will continue to use their positions of public authority as a vehicle to generate personal wealth. The Third Plenum of the 18th Party Congress gave primacy to the principle of market competition; but, as a senior Chinese banker commented in a related context some years back: “It’s quite hard to compete when you’re playing against the referee.”
That observation extends to the rule of law and constitutionalism. Under Xi, the CCP has repeatedly insisted that the rule of law is a “core socialist value” and has pledged to promote the authority of the constitution. Yet the rule of law in the Party’s eyes is a law that it dictates, interprets, and enforces. Chinese citizens’ references to the constitution (especially article 35, which guarantees freedom of speech, press, assembly, and association) and constitutionalism in general are routinely censored, and lawyers who cite the constitution in court are frequently detained.
Mao famously speculated on the nature of contradictions in a 1937 essay: “The law of contradiction in things, that is, the law of the unity of opposites, is the fundamental law of nature and of society.” One wonders, though, if even he could have grasped, much less managed, the contradictions of communist capitalism.
Pranab Bardhan là giáo sư tại Đại học California, Berkeley. Những cuốn sách mới đây nhất của ông là: Globalization, Democracy and Corruption: An Indian Perspective và Awakening Giants, Feet of Clay: Assessing the Economic Rise of China and India.
Pranab Bardhan
Trần Văn Thắng biên dịch, Lê Hồng Hiệp hiệu đính
Theo Nghiên Cứu Quốc Tế
VANEWS VIDEO CHANNEL - TV 
VANEWS VIDEO CHANNEL - TV
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét