Tương lai của hợp tác ba bên Mỹ-Nhật Bản-Việt Nam

• TIẾNG VIỆT
• ENGLISH

     
Ý tưởng đang ngày càng được nhiều người quan tâm

Tuần trước, Trung tâm vì lợi ích dân tộc (Center for the National Interest), một think tank có trụ sở ở Washington – D.C., tung ra một báo cáo mới về triển vọng hợp tác ba bên giữa Mỹ, Nhật Bản và Việt Nam.

Báo cáo này là một trong những sáng kiến, gọi là “Track 2”, tìm cách khám phá cơ hội hợp tác chặt chẽ hơn nữa giữa ba nước trong vài năm qua. Thời gian gần đây, những cuộc đối thoại ba bên ngày càng trở thành thường xuyên hơn, vì Hoa Kỳ đang tìm nguồn bổ sung cho mạng lưới những liên minh và quan hệ đối tác với những mối liên kết mới, trong đó có liên minh Mỹ-Nhật Bản và các quốc gia khác.

Tăng cường hợp tác ba bên Mỹ-Nhật Bản-Việt Nam là rõ ràng, và bản báo cáo có hẳn mấy chương để nói về vấn đề này. Về kinh tế, từ những năm 1990, Hoa Kỳ và Nhật Bản đã góp phần đáng kể vào sự tiến bộ của Việt Nam, và hiện đang có thêm cơ hội trong những lĩnh vực như năng lượng hạt nhân và phát triển tiểu vùng sông Mekong nói chung. Cả ba quốc gia đều là những nước tham gia đàm phán hiệp định TPP (Đối tác xuyên Thái Bình dương) mà người ta hy vọng là sẽ hoàn tất trong tương lai gần. Chương trình nghị sự gọi là “An ninh-khôn ngoan” (Security-wise) cũng có nhiều vấn đề vì Nhật Bản và Việt Nam đều quan tâm tới an ninh hàng hải (đặc biệt là khi đang có những tranh chấp ở biển Đông và Nam hải) cũng như hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ khi xảy ra thảm họa (HA/DR).

Trong vài năm qua, động lực cho hợp tác ba bên cũng đã được củng cố vững chắc. Mỹ tái cân bằng sang châu Á, cuộc “tấn công quyến rũ” (charm offensive) của Nhật Bản trong khu vực Đông Nam Á, và việc Việt Nam tìm kiếm sự hợp tác chặt hơn nữa với các nước lớn đã tạo ra mức độ hội tụ, đủ sức làm cho những cạnh khác nhau của tam giác mạnh lên hơn nữa (xin đọc: “Japan’s ASEAN Charm Offensive). Tháng 3 vừa qua, Nhật Bản và Việt Nam đã nâng quan hệ đối tác chiến lược kéo dài 8 năm lên thành đối tác chiến lược toàn diện, trong khi Hoa Kỳ và Việt Nam vừa kí thỏa thuận quốc phòng mới, thỏa thuận này mà sẽ mở cánh cửa hợp tác trong việc mua bán thiết bị quân sự và sản xuất thiết bị quân sự (xin đọc: “US, Vietnam Deepen Defense Ties”. Liên minh Mỹ-Nhật từ lâu đã được coi là nền tảng của hòa bình và ổn định trong khu vực.

Tuy nhiên, vẫn còn đó những hạn chế quan trọng đối với việc tăng cường quan hệ hợp tác ba bên Mỹ-Nhật Bản-Việt Nam. Về mặt cấu trúc, những cố gắng nhằm sử dụng liên minh Mỹ-Nhật Bản như là nền tảng cho quan hệ đa phương có những thách thức riêng của nó, đặc biệt là vì mức độ hợp tác giữa Washington và Tokyo thường lớn hơn hẳn mức độ hợp tác của từng nước với các đối tác khác và san bằng khoảng cách này không phải là công việc dễ dàng. Hợp tác ba bên với Việt Nam có thể còn có thêm thách thức, bởi vì khác Philippines hay Australia, Hà Nội không phải là đồng minh của Mỹ và nước này rất thận trọng trong việc điều chỉnh quan hệ của họ với những nước lớn khác khác, trong đó có Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Cũng có thể những trở ngại cho việc hiện thực hóa chính sự hợp này lại trở thành động lực cho những thỏa thuận ba bên. Ở Việt Nam, như Masashi Nishihara ghi nhận trong bản báo cáo, trong thời gian gần đây, phát triển năng lượng hạt nhân đã bị chậm lại vì lý do an toàn và những vấn đề pháp lý. Ở Nhật Bản, không rõ là liệu việc những đạo luật mà Thủ tướng Shinzo Abe cần thông qua nhằm thúc đẩy vai trò của khu vực Tokyo có được cơ quan lập pháp ủng hộ hay không.

Như người ta nói, không có lý do làm cho người ta không thể vượt qua được những thách thức này, đặc biệt là nếu những xu hướng hiện nay vẫn tiếp tục và cả ba quốc gia đều cam kết tiến hành những bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy hợp tác. Ví dụ, trong chương nói về an ninh hàng hải, Hoàng Anh Tuấn và Nguyễn Vũ Tùng của Học viện Ngoại giao Việt Nam đề xuất một số sáng kiến ​​táo bạo mà ba nước có thể thực hiện, trong đó có đề nghị đối Hoa Kỳ và Nhật Bản xây dựng cơ chế đối thoại với các đối tác khác ở Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Cơ chế đối thoại này không chỉ là những cuộc thảo luận chính sách, mà còn phối hợp và chia sẻ thông tin.

Một số biện pháp và cơ chế đang được đề nghị một cách công khai – trong đó có những cuộc tuần tra chung của Mỹ và Nhật Bản ở Biển Đông – cách đây vài năm là chuyện khó hiểu. (xin đọc: “US-Japan Joint Patrols in the South China Sea?”). Đây là bằng chứng chứng tỏ rằng tình hình an ninh ở châu Á đã thay đổi đến mức nào trong một thời gian ngắn đến như vậy. Điều đó cho thấy rằng không nên đánh giá thấp tiềm năng của các thỏa thuận mới, ví dụ như thỏa thuận ba bên Mỹ-Nhật Bản-Việt Nam, mặc dù hiện nay thỏa thuận như thế đang gặp nhiều thách thức.

     
A closer look at an idea that has received growing attention.

Last week, the Center for the National Interest, a Washington-D.C. based think tank, released a new report on the prospects for trilateral cooperation between the United States, Japan and Vietnam.

The report is one of several “Track 2” initiatives that have sought to explore opportunities for greater collaboration among the three countries over the past few years. These trilateral dialogues have become increasingly popular recently as the United States looks to supplement its existing network of alliances and partnerships with new linkages, including those between the U.S.-Japan alliance and other nations.

The case for greater U.S.-Japan-Vietnam trilateral cooperation is clear enough, and the individual chapters of the report lay it out well. Economically, the United States and Japan have contributed significantly to Vietnam’s progress since the 1990s, and additional opportunities are available in fields like nuclear energy and Mekong sub-regional development more generally. All three countries are also part of the ongoing Trans-Pacific Partnership (TPP) negotiations which will hopefully be completed soon. Security-wise, the agenda is also quite rich given the common concerns Japan and Vietnam share on maritime security (especially given the East China Sea and South China Sea disputes) as well as humanitarian assistance and disaster relief (HA/DR).

The momentum for trilateral cooperation has also been building steadily over the past few years. The U.S. rebalance to Asia, Japan’s ‘charm offensive’ in Southeast Asia, and Vietnam’s search for greater cooperation with other major powers has produced a level of convergence that has allowed the various legs of the triangle to strengthen further (See: “Japan’s ASEAN Charm Offensive”). Japan and Vietnam elevated their eight-year old strategic partnership to an Extensive Strategic Partnership in March 2014, while the United States and Vietnam inked a new defense agreement earlier this year which opens the door to future cooperation on defense trade and the co-production of military equipment (See: “US, Vietnam Deepen Defense Ties”). The U.S.-Japan alliance, long viewed as the cornerstone of regional peace and stability, has been revitalized of late with the two allies recently revising their defense guidelines.

Yet there are still important limits to the development of greater U.S.-Japan-Vietnam trilateral cooperation. Structurally, attempts to use the U.S.-Japan alliance as a foundation for minilaterals pose their own challenges, particularly since the level of cooperation between Washington and Tokyo will often be significantly greater than that of each of them with the other partner in question, and bridging the gap is often not an easy task. Pursuing such an arrangement with Vietnam may be additionally challenging since, unlike say the Philippines or Australia, Hanoi is not also a U.S. ally and is very careful about calibrating its relationships between various powers including the United States and China.

There may also be obstacles to realizing the very cooperation that could be a boost for such trilateral arrangements. In Vietnam, as Masashi Nishihara notes in the report, nuclear energy development has slowed recently due to safety and legal issues. In Japan, it is far from clear whether the legislation that Prime Minister Shinzo Abe needs to pass to boost Tokyo’s regional role even further can muster enough support within the legislature.

That being said, there is no reason why these challenges cannot be overcome with time, particularly if current trends continue and all three nations are committed to taking important steps to advance cooperation. For instance, in their chapter on maritime security, Hoang Anh Tuan and Nguyen Vu Tung of the Diplomatic Academy of Vietnam suggest some bold initiatives that the three countries can take, including a proposal for the United States and Japan to create a dialogue mechanism with other Southeast Asian partners including Vietnam that includes not only policy discussions, but coordination and information-sharing as well.

Some of the measures and mechanisms publicly proposed today – including U.S.-Japan joint patrols in the South China Sea– were difficult to fathom just a few years ago (See: “US-Japan Joint Patrols in the South China Sea?”). That they are being openly floated now is testament to just how much the Asian security landscape has changed in such a short time. That suggests that one should not underestimate the potential of newer arrangements like the US-Japan-Vietnam trilateral despite the challenges they may face today.

Prashanth Parameswaran là phó tổng biên tập The Diplomat, ở Washington, D.C.. Ông thường viết về Đông Nam Á, vấn đề an ninh ở châu Á và chính sách của Mỹ ở khu vực châu Á-Thái Bình dương.

Prashanth Parameswaran | The Diplomat
Phạm Nguyên Trường dịch
Theo Phạm Nguyên Trường blog

Nguồn: The Future of US-Japan-Vietnam Trilateral Cooperation, Prashanth Parameswaran | The Diplomat