Bất hợp lý trong dự thảo nghị định hướng dẫn thực hiện Luật Đầu tư công

Luật Đầu tư công số 49/2014/QH13 đã được quốc hội thông qua ngày 18/6/2014 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2015. Tuy nhiên còn phải chờ có nghị định hướng dẫn cụ thể mới thực hiện được.

Minh họa, ảnh Internet

Một trong những nội dung đổi mới quan trọng nhất của Luật Đầu tư công là đổi mới công tác lập kế hoạch đầu tư công từ kế hoạch hàng năm sang kế hoạch trung hạn 5 năm, phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm. Luật Đầu tư công quy định cụ thể và bao quát toàn bộ quy trình từ lập kế hoạch đến thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch đầu tư trung hạn và hằng năm..

Ban hành Nghị định nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, hướng dẫn các bộ, ngành và địa phương triển khai việc lập kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm được thực hiện đúng thời gian và những quy định mới trong Luật Đầu tư công; góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, bảo đảm các chương trình dự án khi được phê duyệt sẽ được bố trí đủ vốn để hoàn thành, khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún, bảo đảm cân đối kinh tế vĩ mô lớn trong phạm vi cả nước và tạo sự công khai minh bạch trong phân bổ nguồn lực.

Hiện nay Bộ Kế hoạch đầu tư đang xin ý kiến các bộ ngành dự thảo Nghị định về Kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm. Đây là Lần đầu tiên những quy định cụ thể về lập, thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm được đưa ra một cách chi tiết. Cùng với đó, dự thảo nghị định còn quy định nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc lập, theo dõi và đánh giá kế hoạch đầu tư công.

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra ý kiến góp ý cho dự thảo này. Cụ thể là VCCI cho rằng, một trong những nguyên tắc xuyên suốt quá trình lập kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm là “bảo đảm công khai, minh bạch và công bằng”, tuy nhiên nhiều quy định tại các nội dung cụ thể của dự thảo lại chưa thể hiện rõ ràng nguyên tắc này.

Cụ thể, toàn bộ quy trình lập, thẩm định, phê duyệt kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm vẫn là các hoạt động “nội bộ” giữa các cơ quan nhà nước với nhau, sự tham gia của các tổ chức giám sát, tổ chức dân sự hoặc đại diện cho tiếng nói của nhân dân, doanh nghiệp không có hoặc nếu có thì rất mờ nhạt.

Bên cạnh đó, VCCI đã nêu lên việc chưa có quy định nào về việc bắt buộc công khai, minh bạch các kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm khi đã chính thức thông qua, và cũng không có quy định về trình tự thủ tục công khai như hình thức, thời hạn và cơ quan nào có trách nhiệm công khai…được đưa ra trong Dự thảo này.

Một điểm nữa mà VCCI lưu ý là Dự thảo quy định về thời hạn tối đa bố trí vốn cho các dự án nhóm B và nhóm C. Quy định này được hiểu là để đảm bảo nguồn vốn cho các dự án được triển khai, tránh tình trạng dự án bị kéo dài gây thiệt hại và lãng phí nghiêm trọng do không được cấp vốn theo đúng cam kết. Tuy nhiên, nội dung cụ thể của quy định này lại chưa đảm bảo được mục tiêu nói trên và do đó cần được điều chỉnh lại. Đó là, dự thảo quy định đối với dự án nhóm B có thời hạn tối đa 10 năm cho một dự án nếu chưa giải phóng mặt bằng, 5 hoặc 8 năm cho dự án đã giải phóng mặt bằng, quy định thời hạn tối đa này là quá dài, nhất là những dự án có tiến độ thi công nhanh hoặc các dự án mà việc kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền hạn và lợi ích của cộng đồng dân cư liên quan.

Hơn nữa, dự thảo lại đưa ra việc cho phép kéo dài thời gian bố trí vốn, trong Dự thảo có ghi một trong những lý do để được kéo dài thời gian bố trí vốn dự thảo đưa ra là “trường hợp có khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai…”. Theo VCCI, đây là quy định quá chung chung khó áp dụng. Do đó phải quy định rõ khó khăn, vướng mắc này là của ai? Nguyên nhân do lỗi chủ quan của ai, hay do khách quan?

Do vậy VCCI đề xuất cần được quy định rõ và có giới hạn để không bị áp dụng tùy tiện, phá vỡ nguyên tắc chung về thời hạn tối đa cho giải ngân vốn. Ngoài ra, thời gian gia hạn tối đa là kéo dài thêm bao lâu cũng không có quy định cụ thể… Việc thiếu rõ ràng trong quy định về việc gia hạn thời hạn này sẽ gây khó khăn cho các đối tượng triển khai các dự án có sử dụng nguồn vốn đầu tư này.

Liên quan đến việc xử lý vi phạm trong hoạt động lập, theo dõi, đánh giá, điều hành kế hoạch đầu tư trung hạn và hàng năm, VCCI cho rằng dự thảo quy định còn chung chung, không xác định rõ chủ thể chịu trách nhiệm, các hành vi vi phạm cũng như chế tài xử lý tương ứng nên sẽ khó thực thi trong thực tế…

Như vậy, ngay khi Luật đầu tư công có hiệu lực từ 01/01/2015, các văn bản đi kèm để việc đầu tư công có thể được thực hiện theo đúng Luật vẫn chưa sẵn sàng, ngay như bản Dự thảo Nghị định về Kế hoạch đầu tư công trung hạn vẫn đang còn có nhiều ý kiến về tính đầy đủ cũng như tính minh bạch của vấn đề đầu tư công. Điều này cho thấy để đạt được mong muốn của người dân về “bảo đảm công khai, minh bạch và công bằng”, đảm bảo chống tham những, nâng cao hiệu quả đầu tư công thì còn có nhiều vấn đề phải giải quyết trong thời gian tới.

Nhật Hạ
Theo Đại Kỷ Nguyên VN