Joshua Kurlantzick - Biểu tình ở Việt Nam: Không chỉ để chống Trung Quốc

• Tiếng Việt
• English

Những người biểu tình chống Trung Quốc tuần hành trên đường phố Hà Nội ngày 11 tháng Năm, 2014 (Nguồn: Kham – Reuters)

Những cuộc biểu tình nổ ra vào đầu tuần này tại các nhà máy ở miền Nam Việt Nam đã dẫn đến việc hàng trăm người bị bắt giữ trong hai ngày qua. Những người biểu tình đã đốt cháy một số nhà máy và đập phá nhiều cơ xưởng trong các khu công nghiệp ngoại ô Thành phố Hồ Chí Minh. Không biết được chính xác số người bị bắt là bao nhiêu, nhưng một số nhà hoạt động nhân quyền mà tôi liên lạc được ước đoán hiện nay con số này lên đến nhiều trăm người, không chỉ vài trăm người mà một số báo chí đưa ra hôm thứ Tư. Tuy nhiên, rõ ràng là bài tường thuật về cuộc bạo loạn trên tờ New York Times đã đúng khi gọi đây là sự kiện phá rối công cộng tồi tệ nhất trong lịch sự cận đại Việt Nam. Đã từng có những cuộc biểu tình và nổi loạn chết người nghiêm trọng hơn tại những khu vực thôn quê Việt Nam trong những năm qua, nhưng những cuộc biểu tình và đàn áp này ít được mọi người lưu tâm, và chúng cũng không tập hợp được số lượng người tham gia lớn như những cuộc bạo loạn xảy ra gần Thành phố Hồ Chí Minh trong tuần qua.

Đa số những tường thuật về các cuộc biểu tình trong khu công nghiệp chỉ chú trọng vào khía cạnh chống Trung Quốc của những người tham gia; những người này được cho là thoạt tiên chỉ biểu tình để phản đối hành động vừa rồi của Bắc Kinh tại khu vực biển Đông, nơi họ vừa đặt một giàn khoan trong vùng biển vốn được Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Bắc Kinh đã dùng những chiến thuật mạnh bạo bao gồm việc đâm và bắn súng nước vào các tàu Việt Nam nhằm cản trở các tàu tuần duyên của Việt Nam tiến gần đến giàn khoan và phản đối việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đặc khu kinh tế trên biển Đông. Đương nhiên, Bắc Kinh cũng đã bác bỏ việc đưa các tuyên bố chồng chéo về hải phận ra toà án quốc tế như Philippines muốn, và họ cũng đã ngăn chặn những nỗ lực nhằm tạo ra một qui chế hành xử trên biển Đông với các nước ASEAN. Hành động của Trung Quốc đối với các tàu tuần duyên Việt Nam có thể xem là gây hấn nhất trong hai mươi năm qua, ngay cả so với thái độ vốn đã hung hăn hơn của Bắc Kinh trong vài năm qua. Và Trung Quốc vẫn chưa có dấu hiệu dừng bước.

Rõ ràng là những cuộc biểu tình xảy ra một phần là vì tinh thần chống Trung Quốc, vốn rất dễ dàng nảy sinh ở Việt Nam. Ít nhất là khi khởi đầu, những người bạo loạn rõ ràng là đã tìm cách tấn công những nhà máy mà họ cho là mang tên Trung Quốc. Tuy nhiên, tôi không cho rằng những cuộc biểu tình ở ngoại ô Thành phố Hồ Chí Minh được châm ngòi bởi chỉ vì tinh thần chống Trung Quốc; nhiều người biểu tình, ngay cả khi họ được thôi thúc bởi tinh thần chống Trung Quốc, cũng có một số lý do quan trọng khác để biểu tình. Những người biểu tình được cho là đã hô những khẩu hiệu khi tấn công không chỉ đơn thuần là chống Trung Quốc. Trong năm năm qua, Việt Nam, vốn chưa bao giờ là một xã hội tự do, đã ngày càng trở nên khép kín và áp bức. Trong thời gian này chính quyền đã có những cuộc đàn áp khắc nghiệt đối với các nhà hoạt động, các nhà văn và các blogger hơn hẳn bất cứ quốc gia nào khác trên thế giới. Chính quyền đã thông qua những đạo luật hà khắc nhất nhằm giới hạn mạng Internet và truyền thông xã hội hơn bất cứ nước nào trên thế giới. Trong khi năm hoặc mười năm trước những than phiền về chính quyền và nạn tham nhũng thì phổ biến trong những câu chuyện riêng giữa những người trí thức thì giờ đây thậm chí người ta cũng ngại chỉ trích chính quyền một cách riêng tư. Sự đàn áp ngày càng tăng này, vào thời điểm khi nền kinh tế Việt Nam đang suy giảm một cách nghiêm trọng, trong khi số người gia nhập lực lượng lao động lại tăng lên, và chính quyền đã không thực hiện được những hứa hẹn cải cách kinh tế, diệt trừ tham nhũng và cắt giảm những phung phí tại các doanh nghiệp nhà nước, đã dẫn đến một lực lượng chống đối có tiềm năng bùng nổ trong xã hội Việt Nam.

Bên cạnh đấy, công nhân tại các nhà máy sản xuất tại Việt Nam ngày càng trở nên chán nản vì không thể đòi hỏi được điều kiện làm việc tốt hơn tại tất cả các nhà máy chứ không chỉ tại những nơi do các công ty Trung Quốc sở hữu. Tổ chức công đoàn Việt Nam trực thuộc chính quyền chỉ là một thứ bù nhìn, bởi thế Việt Nam hiện nay đang chứng kiến những cuộc đình công tự phát ngày càng nhiều của công nhân.

Bởi thế, trong khi tinh thần chống Trung Quốc có thể đã đóng vai trò trọng yếu trong các cuộc biểu tình trên, thái độ giận dữ trước Bắc Kinh không là động cơ duy nhất ở đây. Hà Nội đang điều động nhiều tiểu đoàn an ninh đến để bắt giữ những người biểu tình, có lẽ là họ hối hận khi đã cho phép những cuộc biểu tình chống Trung Quốc diễn ra một cách ôn hoà tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh trước khi các cuộc bạo động xảy ra. Nhưng trừ phi Hà Nội nhận ra rằng thái độ giận dữ vì những chính sách của chính quyền cũng dẫn đến bất ổn, họ sẽ chẳng làm được gì nhiều để giải quyết nguyên nhân gốc rễ của cơn giận này.

Protesters march during an anti-China protest on a street in Hanoi on May 11, 2014 (Kham/Courtesy: Reuters).

Vietnam Protests: More Than Just Anti-China Sentiment 

Protests that broke out earlier this week at factories in southern Vietnam have resulted in hundreds of arrests the past two days. Demonstrators torched several factories and smashed up more in industrial areas on the outskirts of Ho Chi Minh City. The exact number of arrests remains unknown, but some human rights activists I spoke with are now estimating the number of arrests is in the high hundreds, not the figures in the low hundreds given by news reports on Wednesday. Without a doubt, though, the coverage of the riots in the New York Times, which called them the worst public unrest in recent Vietnamese history, is correct. There have been deadlier protests and riots in rural areas of Vietnam in recent years, especially in ethnic minority highland areas, but these protests and crackdowns received little public attention, and did not involve the numbers of people that we saw involved in the Ho Chi Minh City riots this week.

Most of the coverage of these industrial zone protests has focused on the anti-China aspect of the demonstrations; many protestors reportedly started demonstrating to protest Beijing’s recent actions in the South China Sea, where Beijing has put a new oil rig in waters claimed by Vietnam. Beijing has used aggressive tactics, including ramming Vietnamese ships and pelting them with water cannons, to prevent Vietnamese coast guard ships from approaching the rig and disputing China’s claimed economic zone in the South China Sea. Of course, Beijing also has rejected taking overlapping claims in the Sea to international arbitration, as the Philippines wants to do, and has stalled efforts to work on a real code of conduct for the South China Sea with Asean. China’s actions toward Vietnamese coast guard ships have, even by the more aggressive standards of recent years, probably been the hardest-line actions taken by Beijing in the Sea in twenty years. And China shows no sign of backing down.

Without a doubt, demonstrations started in part due to anti-China sentiment, which is easy to spark in Vietnam. Rioters clearly were looking to attack factories with what they thought were names of Chinese companies, at least at first. However, I do not think that the demonstrations in the Ho Chi Minh City outskirts were fuelled solely by anti-China sentiment; many demonstrators, even if they were stirred by anti-China sentiment, have several other important reasons to protest. Protestors reportedly shouted a range of slogans while attacking, not merely anti-China rhetoric. In the past five years, Vietnam, which was never in any way an open society, has become increasingly closed and repressive. During that time the government has overseen one of the harshest crackdowns on activists, writers, and bloggers of any country in the world, and passed some of the most repressive legislation restricting the Internet and social media of any nation on earth. While five or ten years ago complaints about the government and corruption were common in private conversations with educated Vietnamese, now even in private many people are wary of making such criticisms. This growing suppression, at a time when Vietnam’s economy has slowed seriously, the number of entrants to the labor force is growing, and the government has not made good on promises to reform the economy, slash corruption, and cut bloat at state enterprises, has led to a potentially explosive amount of dissent in Vietnamese society.

What’s more, manufacturing workers in Vietnam have become increasingly frustrated at their inability to win better working conditions in all factories, not only in those owned by Chinese firms. Vietnam’s state-controlled union is just a façade, which is why Vietnam now is witnessing a growing number of seemingly impromptu worker strikes.

So, while anti-China sentiment might have played a central role in these demonstrations, anger at Beijing is not the only driving factor here. Hanoi has now sent large battalions of security forces to crack down on the demonstrators, perhaps regretting that it allowed anti-China demonstrations to take place peacefully in Hanoi and Ho Chi Minh City prior to these riots. But unless Hanoi recognizes that anger at the Vietnamese government’s own policies also drive unrest, it will have done little to address the root causes of the anger.

Joshua Kurlantzick
Diên Vỹ chuyển ngữ
Theo Dân Luận

---

Nguồn: Vietnam Protests: More Than Just Anti-China Sentiment - Joshua Kurlantzick, Council on Foreign Relations